Chuyện "Người Việt hành nghề
Viết Mướn ở xứ Côte d'Ivoire"
Ở chợ Plateau thành phố Abidjan ( thủ
đô cũ của xứ Côte
d'Ivoire, Phi Châu ) ai cũng biết ông già viết mướn đó. Người ta gọi ông là " l'écrivain chinois " (ông Tàu viết mướn )
Xứ Côte d'Ivoire – thuộc vùng Phi Châu Da
Đen – ngày xưa là thuộc địa của Pháp. Dân bản xứ đi học bằng tiếng Pháp. Và v́ họ gồm nhiều bộ tộc, mỗi bộ tộc nói một thổ ngữ, nên họ phải dùng tiếng Pháp để hiểu nhau. Về sau, khi đă độc lập rồi, trường vẫn dạy bằng tiếng Pháp
và ngôn ngữ chánh trong dân gian vẫn là tiếng Pháp. Những người ít học hay thất học th́ nói " tiếng bồi ", nghĩa là tiếng Pháp không đúng văn phạm. Mấy bà buôn bán ở chợ Plateau nói trên thuộc vào thành phần này. Nhiều bà có con cái " đi làm ăn " ở Pháp hay ở Bỉ, lâu lâu cần xin ǵ hay cần nhắn ǵ, họ phải nhờ người khác viết cho cái thư. Ngoài ra, có nhiều người cần viết đơn từ thưa gởi nhưng không đủ tŕnh độ để viết đúng từ ngữ hành chánh nên nhờ viết dùm. Do đó mới có cái nghề viết mướn.
Ở khu chợ Plateau, trước đây, chỉ có một người đàn ông trung niên người bản xứ làm nghề này. Anh ta hành nghề dưới hàng hiên khu phố nh́n qua chợ, nằm cách chợ một con đường. Chỗ hắn ngồi là một bức tường nhỏ nằm giữa hai
cửa
hàng bán radio của người libanais. " Dụng cụ " của anh ta là cái máy đánh chữ loại xách tay đặt trên bàn gỗ nhỏ. Anh ta ngồi trên ghế thấp vừa tầm với cái bàn, nhưng v́ anh ta lớn con chân dài nên khi đánh máy anh ta phải cho hết hai
chân xuống dưới bàn đưa thẳng về phía trước ḷi
ra một khúc, trông giống như anh ta ôm cái bàn vào
ḷng ! C̣n " khách hàng " th́ hoặc đứng hoặc ngồi xổm cạnh hai bàn chân to xù mang dép Nhựt của hắn, tỉ tê kể những ǵ mà họ muốn để trong thư. Anh ta gơ máy bằng hai ngón tay nhưng gơ khá nhanh, khách kể đến đâu hắn gơ theo đến đấy. Đánh xong thư, khách hàng đưa cho hắn mảnh giấy nhỏ trong đó có ghi rơ địa chỉ của người nhận thư, hắn lấy trong ba lô để dưới chỗ hắn ngồi một phong b́ có dán tem sẵn, đánh máy địa chỉ, cho thư vào
rồi le
lưỡi liếm keo dán lại. Người khách hàng chỉ c̣n có cho thư vào
thùng thư
đứng ở góc đường gần đó. Dĩ nhiên,
khi hắn
tính tiền, hắn tính cả tiền giấy, phong b́, tem…Thư gởi đi Pháp hay đi Bỉ đều cùng một
giá. Cho nên đă thành lệ, sau vài câu chào hỏi,
khách hàng cứ đặt tiền trước lên bàn rồi đợi hắn sửa bộ kéo bàn vào ḷng với cái máy đánh chữ lúc nào cũng " ngậm " sẵn một tờ giấy, là bắt đầu tỉ tê kể lể…C̣n đơn từ th́ hắn dùng phong b́ không có
tem, bởi v́
khách hàng mang tay đến nộp thẳng cho cơ quan liên hệ. Loại " đơn từ " này, hắn vẫn lấy bằng giá với " thư nhà ", bởi v́, theo hắn giải thích, viết cho hành chánh khó gấp mấy lần viết cho thân nhân. Bớt con tem nhưng thêm nhiều công suy nghĩ !
Một hôm, có ông già á đông – ốm nhom, già khú – đi lang thang với điếu thuốc
trên môi, ngang qua đó nghe tiếng đánh máy lọc cọc nên ṭ ṃ đứng lại nh́n. Đợi anh đen làm xong
công việc,
ông già mới
chào hỏi làm quen. Anh đen rất ngạc nhiên v́ ông ta nói tiếng Pháp rất trôi chảy rành rọt,
không giống những người á đông mà anh
đă từng gặp hay quen biết. Ông già ghé đít ngồi lên bệ thềm gần đó, hỏi :
- Ông làm nghề ǵ vậy ?
Anh đen nhăn
răng cười :
- Viết thư dùm người ta, người ta trả tiền. Ông không thấy bà hồi năy
cầm
phong b́ đi sao ?
- Thấy. Nhưng mà hồi năy hai người nói với nhau bằng thổ ngữ nên tôi không
hiểu.
Ngừng một chút, ông già lại hỏi :
- Làm ăn có khá không
?
- Ố ! Cũng tạm được.
Hắn chỉ qua bên chợ :
- Khách hàng của tôi là mấy bà buôn bán ở bên kia. Họ không biết chữ, mà con cái họ th́ đi làm công bên Pháp bên Bĩ hết. Thành ra, ngày nào cũng viết dùm vài cái thư, lai rai…Với lại ở xứ này, người ta hay thưa gởi kiện cáo lắm nên
có công việc làm
hoài !
Rồi hắn nh́n ông già từ đầu đến chân :
- C̣n ông ? Ông làm nghề ǵ ở đây ?
- Già quá đâu có ai mướn. Ở không, đi lang thang.
Anh đen lại nh́n ông già ra vẻ tội nghiệp :
- Rồi lấy ǵ sống ?
- Sống nhờ con. Con gái ở nhà làm nem. Thằng em nó đạp xe đi bán. Khá chật vật !
- Ông người Tàu hả ?
- Không. Tôi người Việt Nam.
Nói xong, ông già thở dài. Tội nghiệp cho cái xứ Việt Nam của ông
! Nhược tiểu đến mức độ mà người dân khi ra ngoại quốc cứ bị thiên hạ gọi là người Tàu !
Ông già đưa bao thuốc lá mời anh đen :
- Hút một điếu chơi.
- Cám ơn. Tôi không biết hút thuốc.
Ngừng một chút, anh ta hỏi :
- Nhà ông ở đâu ?
- Ở tuốt trên Cocody, gần nhà thờ.
- Xa quá há. Rồi ông đi bằng ǵ xuống đây ? Xe buưt hả ?
- Đi bằng xe đạp. Đạp xuống th́ dễ, đạp về leo dốc mới mệt !
Anh đen lại nh́n ông già một lúc, mới nói :
- Ông nói tiếng Pháp rành quá mà không
đi làm việc cũng uổng.
- Già như tôi th́ c̣n làm được ǵ ?
- Tuổi tác ăn nhập ǵ, tŕnh độ văn hoá mới cần chớ !
Ông già hít mấy hơi thuốc, suy nghĩ. Một lúc sau ông hắng giọng rồi hỏi :
- Ông thấy tôi làm cái nghề viết mướn được không ?
Anh đen nhăn
răng cười hớn hở :
- Được chớ !
Được chớ !
Rồi đề nghị :
- Ông cứ ngồi kế bên đây ! Đừng ngại ǵ hết ! Cả khu Plateau chỉ có một ḿnh tôi làm nghề này. Có thêm ông càng vui.
Thấy dễ dàng quá, ông già đứng ngẩn ra, chưa kịp nói lời nào th́ anh ta nói tiếp :
- Vậy, sáng mai ông đem máy đánh chữ ra, nghen.
- Tôi không có máy
đánh chữ. Tôi
viết tay
được
không ?
Giọng anh đen hơi x́u xuống :
- Ồ…cũng không sao. Cứ ra đây đi, rồi tính.
Ông già mừng rở, bắt tay anh đen, nói
" Cám ơn ! Cám
ơn ! Ông tốt bụng quá !", rồi đi xăng xớm về chỗ để xe đạp trước ngân hàng gần đó, mở khoá lấy xe phóng lên đạp đi mà nghe như vừa được bơm vào người thêm nhiều sinh lực !
Mấy hôm sau, ông già xin được của hội nhà thờ một cái bàn và ba cái ghế bằng nhôm loại xếp được để đi pique-nique. Ông
mua một mớ giấy viết thư, phong b́, tem, bút bi rồi đạp xe đạp chở bàn ghế đến ngồi cạnh anh đen, hành nghề viết mướn. Buổi sáng đó, trước khi rời nhà, ông lẩm bẩm :" Bữa nay đúng
là một
ngày đẹp trời !"…
Ông già ngồi đă ba hôm, chẳng có một ai đến nhờ viết ! " Khách hàng " cứ nhờ anh đen. Thấy vậy, anh ta an ủi :
- Đừng buồn. Từ từ rồi sẽ có khách. Tại ông không có máy đánh chữ nên người ta không biết đó thôi.
Một hôm, có hai bà cùng
đến một lúc. Anh đen tiếp một bà rồi nói
với bà
kia :
- Nếu bà gấp th́ bước qua ông đồng nghiệp của tôi đây, ổng giúp cho. Ổng viết tay, nhưng cần ǵ ! Viết tay hay đánh máy
cũng vậy
thôi ! Điều cần thiết là viết làm sao cho người đọc hiểu.
Bà khách ngần ngừ một lúc rồi bước qua ngồi lên cái ghế xếp trước mặt ông già. Như
thông lệ, bà
ta đặt tiền lên bàn rồi bắt đầu kể lể bằng thứ tiếng Pháp không có văn phạm. Ông già ngồi chống càm, lắng tai nghe.
Thấy ông viết mướn không viết ǵ hết, bà khách ngừng kể, lấy làm
lạ nh́n
ông :
- Sao ông không viết ?
- Thưa bà, tôi đang nghe
bà kể,
đây.
Bà ta chỉ anh đen :
- Sao kỳ vậy ? Ông làm không giống anh này ! Với anh ta, khi tôi bắt đầu nói là anh ta bắt đầu gơ. C̣n ông th́ không
nhúc nhích ǵ hết !
Ông già ph́ cười, giải nghĩa chầm chậm :
- Xin lỗi. Tôi phải nghe bà kể hết những ǵ bà muốn nói cho người con của bà,
rồi tôi
mới sắp xếp câu văn để viết. Bà biết không, viết thư phải viết cho mạch lạc th́ người con của bà mới hiểu được hết cái ư của bà, bà hiểu không ?
Bà khách ngần ngừ rồi gật đầu. Ông già đốt điếu thuốc, nói tiếp :" Bây giờ, xin
bà kể lại. Từ từ kể lại, tôi nghe ". Bà
khách liếc
nh́n ông rồi nh́n vội xuống hai bàn chân của bà, thấp giọng kể…Bà khổ lắm, buôn bán ế ẩm, con dâu mang
bầu
đứa thứ năm gần sanh mà cứ đau rề rề, mấy đứa
cháu nội
đi mót khoai mót củ nhưng không đủ ăn, bà đă gởi ba cái thư xin tiền thằng con, xin nó thương vợ thương con của nó nheo nhóc, chắc thư đă đi lạc nên không thấy hồi âm, bà khổ lắm, không biết thằng con ở bên
Pháp c̣n sống
hay đă bị cái ǵ rồi…Bà khách ngừng kể, kéo ống tay áo lên lau nước mắt.
Nghe xong, ông già viết mướn, chừng như xúc động, làm thinh hít mấy hơi thuốc dài. Bà khách len lén
nh́n ông rồi lại nh́n xuống chân của bà, hai bàn chân cùi đày nằm trong đôi dép cao su rách bươm lấm lem bùn đất. Bà đợi. Suy nghĩ
một
lúc, ông già mới lấy giấy viết. Lâu lâu, ông ngừng lại nh́n xa xăm qua chợ nằm phía đối diện như để t́m chữ t́m câu. Rồi lại cuối đầu viết tiếp.
Viết xong, ông hỏi :
- Bà cần tôi đọc lại không ?
Bà khách chớp chớp mắt, lắc đầu. Bà đưa cho ông địa chỉ của người
con, ông chép lên phong b́ đă dán tem, cho thư vào dán lại rồi trao cho bà khách. Bà cầm thư lật qua lật lại nh́n như thiếu tin tưởng, rồi đứng lên làm thinh đi về hướng thùng thư đứng ở góc đường. Ông già nh́n theo, ḷng nghe chơi vơi như chính ông đang
đi gởi thư cho thằng con…
Ngày nào ông già viết mướn cũng mang đồ ra ngồi cạnh anh đồng nghiệp đen, nhưng không phải ngày nào ông cũng
có khách. Lâu lâu, có dư người th́ anh đen " đẩy " qua cho ông. Anh ta nói đùa
:" Đồng nghiệp mà ! Phải giúp nhau chớ ! " Ông cười chua chát :" Cám ơn ! Cám ơn ! Nhờ ḷng tốt của anh mà tôi cũng vớt vát được một hai người ".
Một hôm, anh đen bỗng hỏi :
- Hồi trước ông làm ǵ ở Việt Nam ?
- Buôn bán.
Ông không muốn nói hồi đó ông là chủ hai nhà thuốc tây, khá giàu.
- Rồi tại sao ông đi qua
đây vậy ?
- Tại làm ăn không được. Tại…tại nghèo.
Ông không muốn nói " cách mạng " đă tịch thâu tài sản của ông, gia đ́nh ông sống cầu bơ cấu bất ở vùng kinh tế mới, vợ ông chết ở trên đó, ông và hai đứa con trốn về thành phố sống chui như bầy chó hoang, ăn nhờ ở đậu…
- Bộ ông có quen ai bên nây hả ?
Đến đây th́ ông già
không giấu giếm ǵ hết :
- Đâu có. Tôi
đâu có quen ai. Tôi nghe nói Nhà Nước Côte D' Ivoire dễ dăi và
tốt bụng nên tôi viết đại một lá thư dài gởi thẳng cho ông Tổng Thống,
trong đó tôi kể hết hoàn cảnh bi đát của tôi. Tôi viết mà không có hy vọng ǵ hết.
- Ồ…Tại ông không biết chớ Tổng Thống Houphouet của tụi này rất
b́nh dân và thương người lắm !
- Bây giờ th́ tôi biết. Bởi v́ sau bức thư của tôi, tôi nhận được visa và luôn vé máy bay cho ba cha con tôi nữa. Chuyện thật khó tin.
- Ǵ mà khó tin ? Tổng Thống tụi này hay làm những " cú " ngoạn mục như vậy lắm ! Chắc ông viết thư cũng phải hay lắm nên mới làm xúc động " Le Vieux " ( Ông Già ).
Ở Côte d'
Ivoire, dân chúng thương Tổng Thống Houphouet nên khi nói chuyện với nhau họ gọi ông là " Ông Già "
một
cách triều mến.
- Hồi đó tôi viết giống như tôi muốn than thở với một người nào đó để cho vơi nỗi thống khổ của ḿnh, chớ đâu dè. Nhận được giấy tờ, tôi như trên trời rớt xuống !
Đến đây, ông già không nói rằng ông đă bán mấy chiếc nhẫn cất giấu từ sau trận nhà
nước
đánh tư sản, để chạy lo vô hộ khẩu của người bà con xa, rồi chạy lo chiếu khán xuất cảnh v.v…
Ông chỉ nói :
- Hồi qua đến phi trường Abidjan, cha con tôi
không biết
đi đâu ở đâu. Tôi phân trần với chánh quyền sở tại, họ điện thoại gọi hội " Anciens d'Indochine ". Nhờ hội này giúp nên tụi tôi mới có căn nhà nhỏ ở Cocody và chút vốn làm nem đi bán dạo, sống lây lất tới bây giờ…
- Tôi nghe nói người ViêtNam tỵ nạn ở Pháp ở Mỹ nhiều lắm. Bộ ông
không có bạn bè bà con định cư ở các xứ đó sao ?
- Có chớ.
- Sao ông không viết thư cho họ ? Kẻ đi trước giúp người đi sau là sự thường mà.
Ông thở dài, hít mấy hơi thuốc rồi mới nói :
- Tôi có viết thư chớ. Chỉ viết thăm thôi và báo
tin rằng tôi đă đến Côte d'Ivoire. Nhưng không thấy ai trả lời hết.
- Có lẽ không đúng địa chỉ chăng.
- Đúng chớ ! Nếu không đúng nó phải được trả về, bởi v́ tôi có ghi rơ địa chỉ người gởi mà. Hồi ở Việt Nam người thân của họ cho tôi địa chỉ và tin tức, nói họ bây giờ ổn định và khá lắm.
- Ờ…sao vậy há ?
- Chắc họ sợ tôi xin tiền…
Ông cười khẩy một tiếng nghe như ông muốn khạc ra một cái ǵ chận
ngang cổ họng, một cái ǵ vừa cay đắng vừa nhờm tởm. Ông nhớ lại hồi thời
" vàng son ", bạn bè bà con của ông tới lui nhà ông ăn nhậu hà rầm, trong số đó có nhiều người đă được ông giúp đỡ cưu mang. Vậy mà bây giờ…Ông hít một hơi thuốc thật sâu rồi nhả khói ra từ từ làm khoảng trống trước mặt bị mờ đi, giống như ông muốn xoá bỏ trong đầu h́nh ảnh của mấy thằng bạn bè mấy người bà con mà ông vừa nhớ lại…Anh đồng nghiệp da đen suy nghĩ một lúc lâu rồi nghiêng người qua vỗ vai ông vài cái nhè nhẹ, một cử chỉ an ủi tầm thường như vậy mà ông già viết mướn bỗng thấy nó đẹp vô
cùng. Ông xoay người qua bắt tay anh đen, không nói ǵ hết, nhưng
ông chắc chắn rằng anh bạn đó hiểu là cái cám ơn của ông già Việt Nam lưu vong…
Một hôm, bà khách hàng đầu tiên của ông già viết mướn mang biếu ông hai trái xoài Caméroun ( loại xoài xứ Caméroun ngon nổi tiếng vùng Phi Châu Da Đen ) vừa cười vừa nói :
- Tôi cám ơn ông. Nhờ cái thư của ông mà thằng con của tôi hồi
tâm. Nó gởi tiền về, kèm theo một cái thư dài. Nó nói nó đọc thư của ông nó khóc quá ! Nó lạy lục xin tôi tha tội cho nó. Nó nói là nó có
vợ và một con ở bên Pháp nhưng nó thề sẽ gởi tiền về
đều
đặn
để nuôi
tụi
này…Tôi vui quá ! Vui quá !
Bà ta nói một hơi, nói thứ tiếng Pháp " ba xí ba tú
", nhưng trong giọng nói nghe đầy xúc động. Nói xong, bà kéo ống tay áo lên lau nước mắt. Ông già nhớ lại cách đây hơn mươi bữa, bà cũng kéo áo lên
lau như vậy sau khi kể lể sự buồn khổ của bà. Th́ ra, cái vui cái
buồn vẫn giống nhau ở giọt nước mắt !
Ông già mỉm cười :
- Tôi viết mướn, bà trả tiền, có ǵ đâu mà bà
cám ơn ?
- Không nhờ cái thư của ông, không biết tụi này c̣n khổ sở đến đâu. Cám ơn ! Cám ơn !
Nói xong, bà đi trở qua chợ. Ông già đưa một trái xoài cho anh đen :
- Anh cầm lấy để chia vui với tôi !
Anh ta cầm trái xoài trên tay nh́n
ngắm một lúc rồi nói :
- Làm nghề này đă hơn năm năm, tôi
chưa
được
khách hàng tặng quà bao giờ. Ông
mới ra
nghề mà
được như vầy là ông viết thư phải hay lắm.
- Th́ cũng ráng viết vậy thôi.
- Đâu được ! Viết mà làm xúc động người đọc đâu phải dễ. Bây giờ tôi hiểu tại sao "Ông Già" đă gởi tặng ông visa và vé máy bay !
Ông già viết mướn đốt điếu thuốc, thở khói một cách sảng khoái. Ông nhớ lại ngày xưa, thuở thiếu thời, ông lúc nào cũng
đứng
đầu về luận văn, và về sau ra đời, ông cũng có lai
rai vài ba truyện ngắn đăng báo này tạp chí nọ. Viết, đối với ông, là để giải toả tâm tư, một cách giải toả trầm lặng và sâu
đậm hơn là nói. Cho nên trong đời ông, ông rất thích viết, nhứt là viết thư cho bạn, những người cũng thích viết như ông hay ít ra cũng biết viết vài ḍng hồi âm hay vài chữ để hỏi thăm nhau…
Hai hôm sau, có thêm một bà mang đến mấy trái cam để cám ơn ông đă viết thư cho chồng bà có vợ đầm ở Bỉ. Rồi cứ như vậy, vài hôm là có người đến cám
ơn, cho quà, khi th́ chai
đậu phọng ( Ở đây, sau khi ran,
đậu được cho vào chai lít đầy tới miệng rồi đóng nút để giữ cho được ḍn lâu. Người
nghèo bản xứ hay ăn đậu phọng với bánh ḿ…) Khi th́ mấy trái cà chua, vài bó rau cải…Có ǵ cho nấy, không nề hà ! Ông già nhận hết, bởi v́
ông thấy làm
như vậy, người cho rất
vui. Cái vui của họ được bộc lộ ra một cách rất thiệt thà : họ quay lưng bước
đi, vừa vỗ tay thành nhịp vừa lắc lư nhún nhảy. Lần nào ông cũng nh́n
theo, thấy cũng vui lây…
Vậy rồi
không biết họ đồn với nhau thế nào mà khách hàng cứ đến nhờ ông viết. Những người cần làm đơn từ cũng đến nhờ ông ! Bên anh đen
đồng nghiệp thấy thưa khách. Ông già bèn
đề nghị :" T́nh trạng này kéo dài coi kỳ quá ! Tôi đề nghị anh bạn như thế này : tôi lănh viết thư nhà, anh lănh viết đơn hành chánh. Ḿnh cứ nói đơn hành chánh phải được đánh máy cho sạch sẽ dễ đọc th́ các cơ quan
mới mau
chóng cứu
xét. Anh đồng ư không ?
" Anh đen nhăn răng cười, bắt tay
ông một cái
đau điếng !
Từ đó, thấy khách đến, anh đen trịnh trọng nói :" Đơn từ th́ ở bàn này. Thư cho
thân nhân th́ bước sang bàn ông bạn đồng nghiệp của tôi đây ! " Lần hồi, khách hàng cũng quen nên cả hai người viết mướn cùng có việc làm đều đặn. Và càng ngày càng
đông khách.
Một hôm, anh đen hỏi :
- Tôi cứ thắc mắc : làm sao viết thư mướn mà ông viết hay được như vậy ?
- Tại anh không biết. Xưa nay tôi say mê viết. Tôi thích viết cho một người nào
đó để giải bày, để chia xẻ những cảm nghĩ những suy tư của ḿnh, chọn lời cho đúng, chọn câu cho hay…thú lắm !
Ông già ngừng nói, hít chầm chậm một hơi thuốc rồi chép miệng :
- Bây giờ tôi chẳng c̣n ai để mà viết. Bạn bè th́ anh biết đó. Chúng nó cũng như người vừa đui vừa điếc, viết uổng công. Cho nên làm nghề viết mướn này, tôi có chỗ để viết. Tôi khổ cái khổ của khách hàng, tôi vui cái vui của khách hàng, tôi tâm sự cái tâm sự của khách hàng. Tôi viết với tất cả những xúc cảm chân thật đó,viết mà không nghĩ là ḿnh viết mướn !
Anh đen vỗ tay đôm đốp, khen :
- Hay ! Ông nói hay quá ! Bây
giờ tôi
mới hiểu tại sao khách hàng mến mộ ông như vậy ! Tổng Thống tụi tôi đem ông qua
đây, đúng là " Ông Già
" ổng có
con mắt !
Rồi hắn cười hắc hắc làm ông già cũng bật cười theo. Cả hai, không người nào nhớ rằng ḿnh da đen hay
ḿnh da vàng, họ chỉ biết họ là hai người viết mướn…
Hai năm sau…
Một hôm ông già bỗng thèm viết cho mấy thằng bạn hồi đó. Viết cho mỗi người một cái thư, lời lẽ y chang như nhau. Viết bức thư cuối cùng cho họ. Viết để cho họ thấy rằng ông phủi đít phủi tay, dứt khoát không c̣n bận bịu ǵ nữa với quá khứ, với lớp bụi đất đă ăn bám vào
ông hồi thuở " vàng son ".
Ông đốt điếu thuốc, suy nghĩ. Đại khái, ông sẽ viết :
" Thưa anh…ǵ ǵ ( hay chị … ǵ ǵ )
Tôi viết thư này để báo tin cho anh… ( hay chị… ) mừng dùm cho cha con chúng tôi. Tụi này đă định cư luôn ở Côte d'Ivoire. Bây giờ, đời sống tụi này đă ổn
định, cuộc sống tương
đối khá.
Hai con tôi có cửa hàng bán nem ở chợ Cocody, thiên hạ đến mua cũng đông. C̣n tôi th́ làm nghề viết
mướn, khách hàng cũng nhiều. Được
như vậy là nhờ ở xứ
đen này, con người thấy đen nhưng ḷng dạ của họ
không đen chút nào hết.
Chẳng bằng người Việt ḿnh, nhiều người bề ngoài trắng trẻo lịch sự nhưng ḷng của họ chẳng những đen mà c̣n bạc nữa, anh… ( hay chị…) có thấy như vậy không ?..."
Nghĩ đến đó, ông già bỗng cười khan một ḿnh !
Tiểu Tử