Con rạch nhỏ quê mình ·
11.12.2005 Mầy còn nhớ không ?
Hồi tụi mình còn nhỏ, thời tiểu học, có
ngày nào mà tụi mình không đùng xuống con rạch trước
nhà để tắm. Mầy còn nhớ con rạch đó
không? Nó có cái tên cục mịch và quê mùa : rạch " Cồn
Cỏ ". Người ta gọi như vậy bởi vì ở
phía sông cái có một cái cồn khá lớn - gần như là
một cái cù lao - làm tách con rạch ra làm hai nhánh. Có lẽ hồi
xưa, trên cồn chỉ có cỏ nên họ gọi là "
Cồn Cỏ ", chớ hồi thời tụi mình, trên
đó thấy đầy cây cối mà một số là cây ổi
" chim ăn " và cây xoài hột. Mầy bỏ xứ
ra đi lâu quá, không biết còn nhớ " ổi chim ăn
" và xoài hột không ? " Ổi chim ăn " là loại
ổi nhỏ bằng trứng chim cút, bên trong toàn hột là
hột nên không có ai trồng. Chim hay mổ ăn mấy trái
chín, còn tha đi chỗ này chỗ nọ. Hột ổi rớt
mọc lên cây, nhà vườn chặt bỏ để lấy
đất trồng thứ khác. Còn " xoài hột " thì
như tên của nó nói : trái nhỏ bằng nắm tay con
nít, bên trong chỉ có cái hột lớn với chút xỉu
cơm ! Người ta cũng gọi là " xoài mút " bởi
vì muốn ăn loại xoài đó phải lựa trái chín muồi,
lột võ rồi mút cái hột với lớp cơm mỏng
dánh dính chung quanh. Người lớn không ai thèm ăn bởi
vì ăn không đã miệng mà mút xong một trái là hai bàn tay
dơ hầy ! Chỉ có con nít là khoái ! Cho nên vào mùa xoài - cũng
là mùa mưa - khi thấy trời nổi gió, trẻ con
thường lội qua cồn để lượm xoài,
được trái nào là đứng ngay dưới cây xoài
mút lia mút lịa. Tao nhớ có lần mầy với tao cởi
quần đội lên đầu rồi lội qua cồn
cỏ lượm xoài. Mầy nhớ không ? Mình phải
đội quần để quần xà lỏn đừng
bị ướt bởi vì tụi mình " lội chó "
đầu lòi ra khỏi nước. Mới nút được
có mấy trái thì trời mưa ụp xuống làm hai đứa
ướt ngoi. Lần đó về nhà tao bị bắt quì
gối gần nửa tiếng. Tao tưởng mày là cháu
đích tôn của ông Cả, được cưng nhứt
nhà không ai dám rớ. Té ra hôm sau đi học, mầy kể
lại mầy cũng bị ông nội mầy bắt quì cũng
như tao ! Mầy coi ! Cái xã hội của mình hồi
đó nó tốt như vậy. Quan quyền hay dân dã gì cũng
dạy con dạy cháu na ná như nhau hết. Trở lại với
con rạch của tụi mình. Con rạch cong cong quanh quanh
chạy tuốt vô xóm chợ, chui qua cây cầu đúc của
con lộ cái rồi đi mất hút ra ruộng và rừng
tràm. Hai bên bờ rạch là hai con đường đất
dùng cho người đi bộ và xe đạp. Nhà cửa
cất dài theo hai con đường đất. Mỗi nhà
nằm trong một khu vườn đầy cây ăn trái
và hoa kiểng. Hai bờ, lâu lâu, được nối với
nhau bằng một cây cầu khỉ. Mỗi cây cầu khỉ
đều có một cái tên : cầu cây gừa ( vì nó nằm
cạnh cây gừa ), cầu cây trôm ( cạnh cây trôm ), cầu
bà Sáu Lộc ( nằm trước nhà bà Sáu Lộc, chớ
không phải bả dựng cây cầu đó !), cầu ván (
làm bằng hai tấm ván thay vì hai cây tre ) v.v...?Tía tao nói về
sau, ông nội mày bỏ tiền ra xây một cây cầu
đúc, giúp cho dân chúng đi lại dễ dàng. Mầy nhớ
cái cầu đúc nằm ở xóm chợ không ? Đó, cái cầu
đó, đó ! Người ta gọi là " cầu ông Cả
". Không biết mầy có biết rằng ông nội mầy
hồi đó được dân chúng thương lắm
không ? Tía tao nói rằng ổng thôi làm " Cả " từ
thời Tây lận, nhưng dân trong vùng vẫn gọi ổng
là " ông Cả ". Hồi trào Việt Minh, ông nội của
mầy là người chức sắc cũ duy nhứt không
bị cho đi " mò tôm ". Để thấy ổng
ăn ở có nhơn biết chừng nào. Nói đến cầu khỉ,
tao nhớ hoài chuyện bà Năm Chiện té rạch. Bả
té đâu hồi tụi mình chưa sanh. Lớn lên nghe kể
lại mà bắt tức cười. Mầy biết không ?
Hồi xưa, rạch Cồn Cỏ chỉ có loại cầu
khỉ " một cây tre ", trơn trợt khó đi ( Về
sau, dân chúng cặp thêm một cây tre như tụi mình đã
thấy ) Một hôm bà Năm Chiện đi tới giữa
cầu, hụt chân té xuống rạch. Người ta nghe
tiếng bà Năm la chói lói : " Bớ làng xóm ! Bớ làng
xóm !" Rồi giọng bả bỗng thấp xuống :
" Ủa mà cạn !" Thì ra bả không biết lội,
hồi té là la làng kêu cứu, chừng coi lại thấy
nước mới tới lưng quần, bả té nhằm
nước ròng. Bà con lối xóm nghe la, chạy ra thì thấy
bà Năm Chiện lóp ngóp bò lên bờ rạch, miệng
cười lỏn lẻn mắc cỡ ! Chuyện này về
sau khi tao đi làm việc ở Sàigòn, tao có nghe kể nhiều
lần. Họ kể " có bà đó " chớ không nói là
bà Năm Chiện, và họ kể như là chuyện tiếu
lâm đặt ra để cười chơi. Đâu có ai
biết là chuyện tiếu lâm đó xuất xứ từ
con rạch Cồn Cỏ của quê mình ! Ở làng Nhơn Hoà Cồn
Cỏ, trẻ con chia ra thành bọn để đi chơi
với nhau. Bọn mình có ba đứa : thằng Đực
Nhỏ, mầy, tao. Mầy còn nhớ thằng Đực
Nhỏ không ? Cái thằng học dở ẹc, tánh tình thì ngổ
ngáo, học chung với tụi mình nhưng lớn hơn tụi
mình tới ba tuổi. Vậy mà chơi với bạn, nó tốt
vô cùng. Có cái gì ăn nó cũng chia và nó hay bầy đặt
trò chơi này trò chơi nọ. Nó lúc nào cũng ra vẻ
đàn anh bảo vệ mầy với tao. Nó nói với bọn
trẻ khác :" Thằng Cương, thằng Lân là bạn
của tao, đứa nào đụng vô là biết !". Mầy
có biết nó nói với tao làm sao không ? Nó nói : " Thằng
Cương hiền khô nhát hít . Nó là cháu ông Cả chớ tụi
xóm Chợ đâu có coi ra gì. Tụi nó không nể nang ai hết,
bắt nạt được là tụi nó bắt nạt.
Tao phải dằn mặt tụi nó trước như vậy
". Rồi nó nhìn tao :" Còn mầy thì tao khỏi lo
". Nó biết rằng tao cũng không vừa gì ! Không biết mầy còn
nhớ vụ bọn mình đi ăn cắp tôm không ? Bọn
mình ở xóm Cồn, gần sông cái, nên biết mặt gần
hết mấy ông thợ câu. Một bữa nọ thằng
Đực Nhỏ hỏi :" Tụi bây muốn ăn tôm
nướng không ? ". Tụi mình hỏi lại :" Tôm
ở đâu mà nướng ? Mầy câu hả ?". Nó nói
:" Muốn ăn thì đi theo tao ". Nó dẫn tụi
mình ra ngoài vàm, chỉ tay ra đó :" Tôm cả đống
ở ngoải ". Tụi mình nói nó xí gạt nên vừa
" xì " một tiếng vừa quay trở vô định
về. Nó níu lại : " Thiệt mà ! Ông Hai Sầm câu tôm ổng
rộng tôm ngoài đó đó ". Rồi nó giải nghĩa
:" Tao thấy ổng đi câu về là ổng thả
cái rọ tôm có treo cục đá xuống sông. Cái rọ có sợi
dây dính vô khúc củi nổi trên mặt nước để
làm dấu. Tụi bây dòm coi ". Nước đang ròng.
Cách bờ độ ba thước có khúc củi nhỏ lắc
lư lắc lư như muốn trôi mà bị cái gì rị
lại phía dưới. Mầy nói :" Tôm của người
ta, ăn cắp chúng bắt chết ". Nó cười
:" Mình lặn xuống xin mỗi đứa một con
ăn chơi. Ăn nhầm gì ? Chừng nào rinh hết cái rọ
của ổng mới là ăn cắp chớ !". Ba đứa
dợm bước xuống sông để lội ra đó
thì tao khựng lại :" Không được ! Phải
có một thằng đứng canh. Rủi có người thấy
tưởng tụi mình ăn cắp cái rọ thì khổ
". Vậy là mầy được chỉ định
đứng canh trên bờ. Tao lại nghĩ lại :"
Không được ! Nước ròng chảy mạnh, ba con
tôm, tay nào cầm tay nào lội ? ". Thằng Đực
Nhỏ " Ờ " rồi ngồi bẹp xuống
như cái bong bóng xì. Bỗng nó đứng phắt lên chỉ
vào cái quần dài bằng vải đen nó đang mặc
:" Tao cột túm ống quần lại, mình bỏ tôm vô
quần rồi lội vô !". Rồi nó vừa cười
ha hả vừa chạy lại mấy cây chuối hoang gần
đó tét mấy sợi dây thân chuối cột ống quần.
Mầy nói : " Mẹ ! Coi chừng càng tôm nó kẹp cho thấy
bà !". Đực Nhỏ vừa nói vừa ra dấu
:" Mình bẻ càng nó !". Tao chen vô :" Ờ?mà còn cái
răng cưa trên đầu nó nữa ". Nó dứt khoát
:" Thì cũng bẻ luôn !". Vậy là hai đứa
tao đùng xuống sông, lội ra khúc củi, mò theo sợi
dây lặn xuống. Như đã giao hẹn hồi lội
ra, tao lãnh phần bắt tôm, nó lãnh phần bẻ càng bẻ
răng cưa rồi " nhốt " vô quần. Đang
làm tới con tôm thứ hai thì bỗng thằng Đực
Nhỏ trồi lên mặt nước la làng chói lói. Tao hết
hồn nắm đầu nó vừa lội vừa kéo vô bờ.
Nó vùng vẫy như điên, hất tay tao ra rồi chìm xuống
nước. Trên bờ, mầy nhớ không, mầy vừa
nhảy đông đổng, vừa la :" Chết cha ! Thằng
Đực Nhỏ bị ma da rút rồi ! Chết cha !".
Vô tới bờ, tao chưa biết phải làm sao thì thằng
Đực Nhỏ trồi đầu lên, mặt mài nhăn
nhó, vừa lội vô vừa rên :" Đau thấy mẹ
! Trời ơi ! Rát thấy mẹ !". Chừng nó đứng
lên mới thấy cái quần nó tuột xuống hai ống
chân, còn hai bên bắp vế của nó thì máu me tùm lum như bị
đâm bị cắt. Nó nói như mếu :" Mẹ bà nó !
Mình quên con tôm còn có cái đót giấu ở dưới
đuôi nữa ! Nó búng đuôi chém tao đau thấy ba bốn
ông Trời ! Tao phải lặn xuống cởi quần cho
nó phóng ra sông !". Thằng Đực Nhỏ vừa nói vừa
khoát nước rửa máu chừng đó mới thấy
cái đùm giữa của nó còn nguyên chỉ bị
thương ở đùi. Hú vía ! Thằng Đực Nhỏ
sau này đi lính đánh giặc rồi chết trận ở
Kontum. Nó chưa vợ chưa con, cũng may cho nó. Trở về với
con rạch của tụi mình. Trẻ con đi học về
là nhảy ùm xuống tắm. Người lớn còn đợi
nước lớn mới tắm chớ con nít thì nước
lớn nước ròng gì cũng tắm được hết,
bởi vì tắm lội là một trò chơi. Nhắc đến
vụ tắm rạch, tao còn nhớ tới chuyện này. Chắc,
tao nghĩ, mầy cũng còn nhớ. Hôm đó, mầy bận
cái quần xà lỏn mới tinh của má mầy vừa may
cho. Mầy sợ quần ướt nên cởi quần vắt
lên cây gừa, ở truồng nhào xuống lội. Hồi
thời tuổi nhỏ, tụi mình tắm ở truồng
là thường. Tắm giỡn đã rồi leo lên bờ
thì đứa nào đã ăn cắp cái quần mới. Mầy
mếu máo khóc, tao phải qua nhà tao lấy cái quần cho mầy
mượn mà mặc đi về. Hôm sau đi học, mặt
mầy buồn xo. Mầy trật đít ra cho tao coi hai lằn
roi đỏ ửng ! Vụ đi tắm mất quần
đó, chắc mầy còn nhớ mà ! Cho dù đã mấy chục
năm, hai lằn roi đó làm sao quên được ? Vậy mà đã mấy
chục năm ! Tụi mình xa lần con rạch Cồn Cỏ
từ hồi lên tỉnh học trung học. Rồi xa luôn
từ ngày mầy đi Tây, còn với tao thì kể cũng gần
như xa luôn từ ngày tao đi lính. Mầy không biết chớ
hồi tao đi lính, tao đánh giặc lì lắm. Bạn
đồng đội nói tao là :" Thằng Lân ăn pháo,
chỗ nào Việt Cộng bắn rát là có nó lăn tới
". Rồi tụi nó đặt cho tao cái hỗn danh "
Lân pháo ", hỗn danh này tao mang tới ngày mất nước.
Suốt cuộc đời nhà binh của tao, tao đánh giặc
không biết bao nhiêu trận, có vào sanh ra tử, có thắng
có thua?nhưng không hiểu sao tao chưa hề bị
thương một lần ! Vậy mà hôm tao phải liệng
súng đầu hàng vào cuối tháng tư 75, tao nghe đau
điếng như vừa lãnh một viên đạn. Lần
đó, tao không đánh giặc vậy mà tao lại bị
thương, bị thương ở trong lòng. Vết
thương đó, bây giờ, gần hai mươi năm
sau, vẫn chưa chịu lành. Mầy thấy không ? Kể
lại cho mầy nghe mà tao vẫn còn rơm rớm nước
mắt. Bên vợ tao có cơ sở
làm ăn ở Marseille. Nhờ vậy, tao mới qua Pháp theo
diện đoàn tụ gia đình bên vợ. Mầy thấy
không ? Cuối cùng rồi tao cũng được đi
Tây như ai ! Trước khi đi, tao có về thăm Cồn
Cỏ. Con rạch nhỏ bây giờ nó rộng huỵch, tại
vì ghe thuyền bây giờ toàn chạy máy nên sóng đập lở
bờ. Cầu khỉ được thay bằng cầu
ván. Cầu Ông Cả gãy hết một chân lòi cốt sắt
rỉ sét. Người ta nói hồi mới vô, mấy cha Việt
Cộng thách đố nhau bắn chơi ! Cái cồn đã
được một ông lớn nào đó chiếm ngụ.
Ổng xây bờ kè, xây tường rào kiên cố, phía sông có
cầu tàu, nhà thủy tạ, bên trong là nhà lầu kiểu cọ
theo điệu Tàu. Bây giờ mầy có về mầy nhìn
không ra đâu ! Người cũ chết bớt, đi bớt.
Người mới, phần đông là dân cách mạng tụi
mình không quen, về cất nhà lầu dài theo rạch. Tao có
đến thăm con Huê, cái con nhỏ má lúm đồng tiền
học chung với tụi mình đến hết lớp nhứt,
đó, rồi về sau nó bán vải ở chợ nhà lồng,
có năm đó trong dịp Tết nó tặng mầy một
cái mu-soa thêu trước khi mầy đi Tây, mầy nhớ
hôn ? Con nhỏ đó, đó ! Bây giờ nó vẫn bán vải,
vẫn chưa có chồng, coi hơi già hơn tao một
chút nhưng vẫn còn có duyên. Nó với tao nhắc không biết
bao nhiêu chuyện cũ, để lâu lâu thở dài.?Khi con
Huê tiễn tao ra đến cổng, nó đứng ngập
ngừng một chút rồi bỗng nói một mạch lè lẹ
như tụi mình trả bài thuộc lòng thuở nhỏ
:" Anh qua bên Tây, có gặp anh Cương nói em gởi lời
thăm ảnh ". Nói rồi nó bỏ chạy vội vào
trong, tao thấy nó đưa tay lên quẹt mắt mấy lần.
Tao đứng chết trân, nhớ lại lời con Nhàn, em
con Huê, nói với tao cách đó khá lâu hồi tao gặp nó bán
vải ở chợ An Đông :" Anh Lân biết không ? Chị
Huê thương anh Cương từ hồi còn học lớp
nhứt lận !". Nó vừa nói vừa cười, tao
tưởng nó nói chơi, té ra nó nói thiệt. Tao kể lại
chuyện con Huê cho mày nghe, tao biết mày không làm gì được,
nhưng tao vẫn kể. Để cho mầy thấy
người con gái ở dưới quê mình nó thật thà
trung hậu đến mức độ mà khi đã trót
thương ai thì thương cho đến chết. Họ
coi đó là sự tự nhiên. Cũng như, hễ đã là
con rạch thì tự nhiên phải có nước lớn
nước ròng. Hồi hôm, coi télé
chương trình văn nghệ đài TF1, nghe hát bài "
Dòng sông tuổi thơ ", tao bỗng nhớ tới con rạch
nhỏ quê mình. Rồi tao nhớ mầy Cương ơi !
Bây giờ mầy ở đâu ? Tiểu Tử.
|