Cái mặt Phiếm luận - 15.07.2007 Con người
có cái mặt là quan trọng nhứt. Thật vậy,
nếu lấy cái mặt bỏ đi, tất cả những
ǵ c̣n lại trên thân thể sẽ không dùng vào đâu
được hết và cũng không c̣n tồn tại
được nữa. Không có mũi để thở,
không có miệng để ăn… con người không có cái mặt
là kể như “ tiêu tùng ” ! Trước
khi “ đào sâu ” cái mặt, xin mở dấu
ngoặc ở đây để “ vinh danh ” tiếng Việt
: phần lớn những ǵ nằm trên cái mặt đều
bắt đầu bằng chữ ‘’ m ”, trên thế giới
chưa có thứ tiếng nào như vậy hết ! Đây,
nh́n coi : trên mặt có mắt, mũi, miệng
( mồm ) , má. Ở “ mắt ” có mày, có
mi, có mí mắt, rồi mắt mụp, mắt mọng
nước, mắt mơ màng, mắt mơ mộng, mắt
mờ, mắt mù… Qua tới “ mũi ”,
ngoài “ mùi ” ra không thấy chữ
“ m ” nào khác dính vào. Có lẽ tại v́ cái mũi
nó… cứng khư, không….linh hoạt. Ấy vậy mà
nó – cái mũi – và “ chân mày ” ( cũng kém
linh hoạt như cái mũi ! ) lại được
đi kèm với cái mặt để… hổ trợ cho tiếng
“ mặt ‘’, trong từ ngữ thông thường : “ mặt
mũi ” , “ mặt mày ” , làm như nếu nói “ mặt ” không, phát âm nghe…. trơn lùi, nhẹ
hểu không lọt lỗ tai ! Cho nên người ta nói “ mặt
mũi bơ phờ ” , “ mặt mày hốc hác ” , chớ ít
nghe “ mặt bơ phờ, mặt hốc hác ” . Bây giờ tới
“ miệng ”, th́ có môi, có mép, rồi mồm mép, môi miếng,
miệng méo, miệng móm, mím môi, mếu máo, mấp máy, bú mớm,
mút mấp…. Đến “ má ”
th́ ngoài “ mụt mụn ” chỉ có “ mi một cái ” là
c̣n thấy chữ “ m ” nhè nhẹ phất phơ…. Tiếng
Việt hay quá ! Trở
về với cái mặt. Ông Trời, khi tạo ra con người, ban cho cái mặt là một ân huệ lớn.
Nhờ có cái mặt mà con người nhận ra nhau, chồng
nhận ra vợ, con nhận ra cha, biết ai là bạn ai là
thù v.v…. Thử tưởng tượng một
ngày nào đó bỗng nhiên không ai c̣n cái mặt nữa.
Nếu có sống được nhờ một sự nhiệm
mầu nào đó, thử hỏi con người lấy ǵ
để nhận diện nhau ? Chồng vợ, cha con, bạn thù ǵ đều… xà
ngầu. Vậy là loạn đứt !
Cho nên xưa nay, người ta coi trọng cái
mặt lắm. Có người c̣n nói :
“ Thà chịu mất mạng chớ không bao giờ để
cho mất mặt ” ! V́ vậy, rủi có ai lỡ lời chạm
tự ái một người nào th́ người đó thấy
bị… mất mặt, liền đưa một nắm tay
lên hăm he : “ Thằng đó, bộ nó
giỡn mặt tao hả ? Tao phải dằn mặt nó một
lần cho nó biết mặt tao ”. Rồi, bởi v́ cái mặt nó…. nặng kư như vậy
cho nên khi nói về một người nào, người ta chỉ
nhắm ngay vào cái mặt của người đó để
mà nói. Nếu ghét th́ gọi “ cái bảng
mặt ” ( Cái mặt mà như tấm bảng th́ thiệt
t́nh thấy chán quá ! Thường nghe nói :
“ Cái bảng mặt thằng đó tao coi hổng vô ! ” ) Nếu
hơi khinh miệt th́ gọi “ cái bộ
mặt ” ( “ Thằng này có bộ mặt ăn cướp !
” ) C̣n khi thương th́ cái mặt trở thành “ cái gương mặt ” ( “ Em có gương
mặt đẹp như trăng rằm ! ” ) Chưa hết ! Khi nổi giận muốn… hộc
máu, người ta cũng chỉ nhắm vào cái mặt của
đối thủ chớ không chỗ nào khác để “ dộng
một đạp ” hay “ cho một dao ” hay “ phơ một
phát ” hay…“ tạt một lon ác-xít ” ! Bởi vậy, xưa
nay những người có ‘’ nợ máu ‘’ lúc nào cũng sợ
bị ‘’ nh́n mặt trả thù ‘’, và hồi thời chống
Pháp, những điềm chỉ viên đi nh́n mặt ‘’ quân
phản loạn ‘’ đều lấy bao bố trùm đầu
để giấu mặt ! Con người,
khi nh́n người khác, lúc nào cũng bắt đầu ở
cái mặt ( Chỉ có người
không…b́nh thường mới nh́n người khác bắt
đầu ở cái chân hay cái bụng hay cái lưng ! ) Ở
đó - ở cái mặt – ngoài cái đẹp cái xấu ra,
c̣n hiện lên “ cái mặt bên trong ” của
con người. Các nhà văn gọi là “ nét
mặt ”, nghe … trừu tượng nhưng suy cho kỹ nó
rất đúng. Bởi v́ chỉ có cái mặt
là…..vẽ được cái nội tâm của con người
thật đầy đủ. Cho nên mới có câu “ Xem mặt mà bắt h́nh dong ” (
h́nh dong ở
đây là cái h́nh dong giấu kín bên trong con người ) Cho
nên, trên ṣng bài, các con bạc thường “ bắt
gân mặt ” nhau để đoán nước bài của
đối thủ. Cho nên mấy “ giáo
sư chiêm tinh gia ” lúc nào cũng liếc sơ cái mặt của
thân chủ trước khi nâng bàn tay lên xem chỉ tay, để….định
mức coi “ thằng cha này nó sẽ tin mấy phần
trăm những ǵ ḿnh nói ” ! Th́ ra, đời người
không nằm trong ḷng bàn tay như mấy ‘’ thầy ‘’ đó
nói, mà nó nằm ngay trên nét mặt ! Cũng bởi
v́ cái mặt nó….phản động như vậy cho nên các
“ đỉnh cao trí tuê của ta ” đă nâng cao cảnh giác, ẩn
mặt một cách….an toàn suốt giai đoạn đấu
tranh “ ch́m ” và chỉ “ xuất
đầu lộ diện ” khi toàn dân đă vùng lên nổi dậy.
Và các “ đồng chí vĩ đại của
ta ”….thay tên đổi mặt lia chia để đánh lạc
hướng kẻ địch, nay để râu mai thay tóc mốt
cạo đầu v v ….Họ ôm khư khư cái mặt
để….quản lư nó từng giây từng phút, chỉ sợ
nó để ḷi ra cái mặt thật nhét giấu ở bên
trong, riết rồi nó xơ cứng như mặt bằng
đất. Đến nỗi vào bàn hội nghị quốc
tế, các đối tượng không làm sao “ bắt gân mặt
” để “ đi ” một
nước bài cho ngoạn mục ! Ở đây, phải
nói thêm cho rơ là cho dù trong nội bộ với nhau – nghĩa
là giữa “ ta ” và “ ta ” - cái mặt vẫn bị quản lư
y chang như vậy, bởi v́ hành động đó đă
biến thành “ bản năng ” từ khuya ! V́ vậy, đừng
ngạc nhiên khi thấy, sau hội nghị, mới ôm “ hôn nhau thắm thiết
t́nh đồng chí ” mà trên đường về lại khu
bộ có cán bộ đă bị “ bùm ” hay bị “ cho xe
rơi xuống hố ” một cách rất….bài bản, để
lại niềm “ vô cùng thương tiếc ” nằm trên
ṿng hoa phúng điếu của người đă ra lịnh
hạ thủ ! Có khi, chính ‘’ đồng chí ‘’ này là người
thay mặt tập thể, đứng ra….rớt nước
mắt đọc điếu văn ! Ở
đây, ông bà ḿnh nói : ‘’ Phải muối mặt
mới làm được như vậy ‘’. Thật là chí lư ! Cái mặt đă muối rồi th́ đâu
c̣n sợ….bị thúi hay bị śnh ! Ta cứ
tỉnh bơ thôi ! Bởi cái mặt
nó phản ảnh con người nên hát bội mới “ dặm
mặt ” sao cho đúng với cái “ vai ”. Để khi bước
ra sân khấu, khán giả nhận ra ngay “ thằng
trung, thằng nịnh, thằng hiền, thằng dữ ”…v
v. Ngoài đời, không có ai dặm
mặt, nhưng vẫn được người khác “ nhận
diện ” là : thằng mặt gà mái, thằng mặt có cô hồn,
thằng mặt… mẹt, mặt mâm, mặt thớt, mặt
hăm tài, mặt đưa đám, mặt trù cha hại mẹ,
mặt…mo …. v v. Sau tháng tư 1975, người dân miền
Nam đă được Nhà Nước ‘’ vẽ lọ bôi hề
‘’ thành những khuôn mặt….không giống ai, để
đóng vai ‘’ nhân dân làm chủ ‘’ trên sân khấu cách mạng,
trong vở trường kịch ‘’ Đảng lănh đạo,
Nhà nước quản lư, Nhân dân làm chủ ‘’…. Trên sân khấu
chánh trị Việt Nam bây giờ, trong cũng như ngoài
nườc, “ đào kép ” tuy không dặm mặt như nghệ
sĩ hát bội nhưng mỗi người đều có
“ lận lưng ” vài cái mặt
nạ, để tùy hoàn cảnh, tùy đối tượng
mà đeo lên cho người ta “ thấy ḿnh là ai ” ( dĩ
nhiên không phải là cái mặt thật của ḿnh ) Rồi cũng
“ phùng mang trợn mắt hát ḥ inh ỏi ” một cách rất…tṛn
vai, làm “ bà con đồng bào,
đồng chí, đồng hương ” cứ thấy
như thiệt ! Điểm đặc biệt là ông nào bà
nào cũng muốn thiên hạ chỉ nh́n thấy có “ cái mặt của ḿnh ” trong đám bộ mặt
đang múa may quay cuồng trên sân khấu. V́ vậy, họ
phải rán bơm cho cái mặt của ḿnh to bằng….cái
nia, để thấy họ mới đúng là….“ đại diện ” ! Chẳng qua là họ
muốn tạo thời cơ để kiếm cho cái
….đít của họ một cái… ghế !
Đến đây th́ vở tuồng trên sân khấu đang
chuyển sang lớp “ gà nhà bôi mặt
đá nhau ” ….Cái mặt đă trở thành “ một vấn
đề ” ! Để
chấm dứt bài này, và để được yên thân,
xin phép độc giả cho tôi “ vác cái mặt của tôi
đi chỗ khác ” ! Tiểu Tử . |