Bài Ca Vọng Cổ Riêng tặng những người còn ca và
còn nhớ vọng cổ Tiểu Tử Tôi vượt biên một
mình rồi định cư ở Pháp. Năm đó tôi mới có 49 tuổi, vậy mà đi tìm việc
làm đến đâu người ta cũng chê là tôi già! Vì
vậy, một hôm, khi chải tóc, tôi nhìn kỹ tôi
trong gương. Tôi bỗng thấy ở đó có một người có vẻ như quen nhưng thật ra
thì rất lạ: mắt sâu, má hóp, mặt đầy nếp
nhăn trên trán, ở đuôi mắt, ở khoé môi, mái tóc đã ngà
bạc cắt tỉa thô sơ như tự tay
cắt lấy. Từ bao lâu nay tôi không để ý, bây giờ
soi gương vì bị chê già, tôi mới thấy rằng tôi của
hồi trước năm 1975 và tôi của bây giờ - nghĩa là
chỉ sau có mấy năm sống
dưới chế độ gọi là "ưu việt" - thật
không giống nhau chút nào hết. Tôi già thiệt,
già trước tuổi. Cho nên, tôi nhìn
tôi không ra. Từ đó, mỗi ngày tôi ....tập nhìn
tôi một lần, nhìn kỹ, cho quen mắt! Một người bạn làm việc lâu năm ở Xưa nay, tôi chưa từng quen một
người da đen gốc Phi Châu nào hết. Và chỉ có vài khái niệm thô sơ về
vùng Phi Châu da đen như là: Ở đó nóng lắm, đất đai còn nhiều nơi hoang vu,
dân chúng thì da đen thùi lùi, tối ngày chỉ thích vỗ
trống, thích nhảy tưng tưng.v.v... Vì vậy,
tôi hơi ...ngán. Nhưng cuối cùng rồi tôi cũng quyết
định, qua xứ da đen để làm việc, danh dự hơn là ở
lại Pháp để tháng tháng vác mặt Việt Nam đi xin trợ
cấp đầu nọ, đầu kia... Nơi tôi làm việc tên là Borotou, một cái làng nằm
cách thủ đô Muốn về thủ đô Tôi hơi dài dòng ở đây để thấy tôi đi
"làm lại cuộc đời" ở một nơi hoang vu hẻo
lánh mà cảnh trí thì chẳng có gì hấp dẫn
hết! Thêm vào đó, tôi là người Á Đông duy nhứt làm việc
chung với Tây trắng (chỉ có năm người)
và Tây đen (đông vô số kể). Ở đây, thiên hạ
gọi tôi là "le chinois" - thằng Tàu - Suốt ngày, suốt
tháng tôi chỉ nói có tiếng Pháp. Cho nên, lâu lâu thèm quá,
tôi soi gương rồi ...nói chuyện với tôi bằng tiếng
Việt, trông giống như thằng khùng! Chưa bao giờ tôi thấy
tôi cô đơn bằng những lúc tôi đối diện tôi trong gương
như vậy. Một hôm, sau hơn tám tháng "ở
rừng", tôi được gọi về Sau khi phụ tôi gởi hành lý, anh tài xế
nói: - Tôi ra ngủ trưa ở trong xe.
Chừng Patron (ông chủ) đi được rồi
tôi mới về. Ở xứ da đen, họ dùng từ
"Patron" để gọi ông chủ, ông xếp, người
có địa vị, có tiền, người mà họ nể
nang.v.v... Nghe quen rồi, chẳng có gì chói lỗ tai hết! Tôi nói: - Về đi! Đâu cần phải đợi! Hắn nhăn răng cười, đưa hàm răng trắng toát: - Tại Patron không biết chớ ở đây lâu
lâu họ lại huỷ chuyến bay vào giờ chót, nói tại máy bay ăn-banh ở
đâu đó. Máy bay cũng như xe hơi vậy, ai biết
lúc nào nó nằm đường. Rồi hắn đi ra xe. Tôi ngồi xuống một phô-tơi, nhìn quanh,
hành khách khá đông. Nhiều
người ngồi với một số hành lý như thùng cạc-tông,
bao bị, Không khí nóng bức. Mấy cái quạt trần
quay vù vù, cộng thêm mấy cây quạt đứng xoay qua xoay lại, vậy mà cũng
không đủ mát. Thiên hạ ngủ gà ngủ gật, tôi cũng
ngả người trên lưng ghế, lim dim... Trong
lúc tôi thiu thiu ngủ thì loáng thoáng nghe có ai ca vọng cổ.
Tôi mở mắt nhìn quanh thấy không có gì, bèn thở
dài, nghĩ: "Tại mình nhớ quê hương xứ sở
quá nên trong đầu nghe ca như vậy". Rồi lại nhắm
mắt lim dim... Rồi tôi lại nghe vọng
cổ nữa. Mà lần này nghe rõ câu ngân nga trước
khi "xuống hò": "Mỗi buổi hoàng hôn tôi vẫn đứng
đây để nhìn từng chiếc phi cơ cất …cánh Rồi khuất lần sau khói trắng sư..ơng……ch … iều. Tôi nhớ Quê
Hương và mong đợi ngày …dìa." Đúng rồi! Không phải tôi đang mơ, mà rõ ràng
có ai dang ca vọng cổ ngoài kia. Tôi nhìn ra hướng đó, thấy xa xa dưới lùm
cây dại có một người da đen nằm võng. Và chỉ có người đó thôi. Lạ quá! Người da đen đâu có nằm võng. Tập quán của họ là nằm một loại
ghế dài bằng gỗ cong cong. Ngay như loại ghế bố thường thấy
nằm dưới mấy cây dù to ở bãi biển ...họ
cũng ít dùng nữa. Tò mò, tôi bước ra,
đi về hướng đó để xem là ai vừa ca vọng cổ
lại vừa nằm võng đong đưa. Thì ra là một
anh đen còn trẻ, còn cái võng là cái võng nhà
binh của quân đội Việt Nam Cộng Hoà hồi xưa.
Tôi nói bằng tiếng Pháp: "Bonjour!" Anh ngừng ca, ngồi dậy
nhìn tôi mỉm cười, rồi cũng nói
"Bonjour".
Tôi hỏi, vẫn bằng tiếng Pháp: - Anh hát cái gì vậy? Hắn đứng lên, vừa bước về phía tôi
vừa trả lời bằng tiếng Pháp: - Một bài ca của Việt Tôi trả lời, vẫn bằng tiếng Pháp: - Đúng và sai! Đúng là tôi làm việc ở
Borotou. Còn sai là vì tôi không phải
là người Tàu. Tôi là người Việt Nghe vậy, hắn trợn mắt có vẻ vừa
ngạc nhiên, vừa mừng rỡ, rồi bật ra bằng
tiếng Việt, giọng đặc sệt miền - Mèn đéc ơi! ...Bác là người Việt - Con …con cũng là người Việt Thiếu chút nữa là tôi bật
cười. Nhưng
tôi kiềm lại kịp, khi tôi nhìn gương mặt rạng
rỡ vì sung sướng của hắn. Rồi
tôi bỗng nghe một xúc động dâng tràn lên cổ. Thân đã lưu vong, lại "trôi sông lạc chợ"
đến cái xứ "khỉ ho cò gáy" này mà gặp
được một người biết nói tiếng Việt Tôi bước tới bắt tay
hắn. Hắn bắt tay tôi bằng cả
hai bàn tay, vừa lắc vừa nói huyên thuyên: - Trời ơi!... Con mừng quá!
Mừng quá! Trời ơi!... Bác
biết không? Bao nhiêu năm nay con thèm gặp người Việt
để nói chuyện cho đã. Bây giờ gặp bác, thiệt...
con mừng "hết lớn" bác à! Rồi hắn kéo
tôi lại võng: - Bác nằm đi! Nằm đi! Hắn lại đống gạch "bờ-lóc"
gần đấy lấy hai ba viên kê bên cạnh võng rồi
ngồi lên đó, miệng vẫn không ngừng nói: - Con nghe thiên hạ nói ở Borotou có một người
Tàu. Con đâu dè là bác. Nếu biết vậy con đã phóng Honđa vô trỏng
kiếm bác rồi! Đâu đợi tới bây giờ... Hắn móc gói thuốc, rồi mời tôi: - Mời bác hút với con một điếu. Hắn đưa gói thuốc về phía tôi, mời bằng
hai tay. Một cử chỉ
mà từ lâu tôi không còn nhìn thấy. Một cử chỉ nói lên sự kính trọng người
trưởng thượng. Tôi thấy ở đó một
"cái gì" rất Việt Tôi rút điếu thuốc để
lên môi. Hắn
chẹt quẹt máy, đưa ngọn lửa lên đầu điếu
thuốc, một tay che che như trời đang
có gió. Tôi bập thuốc rồi ngạc nhiên
nhìn xuống cái quẹt máy. Hắn nhăn răng cười: - Bộ bác nhìn ra nó rồi hả? Tôi vừa nhả khói thuốc
vừa gật đầu. Đó là loại quẹt máy Việt - Của ông ngoại con cho đó! Ông
cho hồi ổng còn sống lận. Rồi hắn
bật cười: "Hồi đó ông gọi con bằng "thằng
Lọ Nồi". Ngừng một chút rồi tiếp: - Vậy mà ổng thương con lắm à bác! Hắn đốt điếu thuốc,
hít một hơi dài rồi nhả khói ra từ từ. Nhìn cách nhả khói của
hắn tôi biết hắn đang sống lại bằng nhiều
kỷ niệm... Tôi nói: - Vậy là cháu lai Việt - Dạ. Má con quê ở Nha Trang. - Rồi má cháu bây giờ ở đâu? Giọng của
hắn như nghẹn lại: - Má con chết rồi. Chết ở
Nha Trang hồi Việt cộng vô năm 1975. - Còn ba của cháu? - Ổng hiện ở Tôi nhìn hắn một lúc,
cố tìm ra một nét Việt nam trên con người hắn. Thật
tình, hắn không có nét gì lai hết. Hắn lớn
con, nước da không đến nỗi đen thùi lùi như phần đông
dân chúng ở xứ này, nhưng vẫn không có được cái màu cà
phê lợt lợt để thấy có chút gì khác khác. Tóc xoắn
sát da đầu, mắt lồi với đôi môi dầy... Tôi chợt nói, nói một cách máy móc: - Thấy cháu chẳng có lai chút nào hết! Hắn nhìn thẳng vào mắt tôi, giọng
nghiêm trang: - Có chớ bác. Con có lai chớ bác. Hắn xoè hai tay đưa ra phía trước,
lật qua lật lại: - Bên nội của con là nằm ở bên ngoài này
đây nè. Rồi hắn để một tay
lên ngực, vỗ nhè nhẹ về phía trái tim: - Còn bên ngoại nó nằm ở bên trong. Ở đây, ở đây nè bác. Bỗng giọng hắn nghẹn lại: - Con lai Việt nam thiệt mờ bác! Ngoài thì đen thui, chớ bên trong thì vàng khè Bác ơi. Trong khoảnh khắc, tôi
xúc động đến quên mất màu da đen của hắn, mà chỉ
thấy trước mặt một thanh niên Việt Nam, Việt
Nam từ cử chỉ tới lời lẽ nói năng. Tôi nói, vỗ nhẹ lên vai hắn
mấy cái, gật đầu nói: - Ờ.... Bác thấy. Bây giờ
thì bác thấy... Hắn mỉm cười: - Ở đây người ta nói con không giống ai hết,
bởi vì con hành động cư xử, nói năng không giống họ. Bà nội
con cũng nói như vậy nữa! Còn con
thì mỗi lần con nhìn trong gương, con vẫn nhận
ra con là người Việt Rồi nó nhìn tôi, một chút trìu mến
dâng lên trong ánh mắt: - Bây giờ con gặp bác rồi, con thấy
không còn cô đơn nữa. Gặp một người giống
mình, ở cái xó xa xôi hẻo lánh này, thiệt là trời
còn thương con quá! Tôi im lặng nghe hắn nói, nhìn hắn nói
mà có cảm tưởng như hắn đang nói cho cả hai: cho hắn
và cho tôi. Bởi vì cả hai cùng một tâm trạng... Hắn vẫn nói, như hắn thèm nói từ lâu: - Nhớ Sài Gòn quá nên con
hay ca vọng cổ cho đỡ buồn. Hồi nãy bác lại đây
là lúc con đang ca bài "Đường về quê ngoại" đó bác. - Bác không biết ca, nhưng bác cũng rất thích
nghe vọng cổ. Giọng nói hắn bỗng như hăng lên: - Vọng cổ là cái chất của miền - Bác cũng vậy. Tôi nói mà thầm phục sự
hiểu biết của hắn. Và tôi thấy rất vui mừng có một
người như vậy để chuyện trò từ đây về
sau.... Có tiếng máy bay đang đánh một vòng trên trời.
Chúng tôi cùng đứng lên, hắn nói: - Nó tới rồi đó. Con phải sửa soạn
xe trắc-tơ và rờ-mọt để lấy
hành lý. Con làm việc cho hãng Air Afriqua, bác à. Rồi hắn nắm tay
tôi lắc mạnh: - Thôi, bác đi mạnh giỏi. Con tên là Jean. Ở đây ai cũng biết "Jean le Vietnamien" hết. Chừng
dìa lại đây bác ghé con chơi, nghen. Bỗng, hắn ôm chầm lấy
tôi siết nhẹ rồi giữ như vậy không biết bao
nhiêu lâu. Tôi nghe
giọng hắn lạc đi: - Ghé con nghe bác... Nhớ nghen Bác... Tôi không còn nói được
gì hết.
Chỉ vừa gật đầu vừa vỗ vỗ vào lưng hắn
như vỗ lưng một người con... Khi hắn buông tôi ra, tôi thấy
hai má của hắn ướt nước mắt. Tôi vội quay
đi, lầm lũi bước nhanh nhanh về nhà ga mà nghĩ
thương cho "thằng Jean le Vietnamien". Hồi
nãy nó ôm tôi, có lẽ nó đã tưởng tượng như là
nó đang ôm lại được một góc trời quê mẹ... ...Trên máy bay, tôi miên man nghĩ đến "thằng
Jean" rồi tự hứa sẽ gặp lại nó thường.
Để cho nó bớt cô đơn. Và cũng để cho tôi bớt cô
đơn nữa! * * * Bây giờ, viết lại chuyện thằng
Jean mà tôi tự hỏi: "Trong vô số người Việt .
|